وقتی اسم کتابخانه می‌آید، اغلب ما بزرگ‌ترها یاد قفسه‌های بلند و ردیف‌های منظم کتاب می‌افتیم. فضایی که معمولاً آرام و کمی خشک است و بیشتر برای مطالعه‌ی افراد بزرگسال طراحی شده. اما آیا چنین فضایی برای بچه‌ها هم جذاب است؟ خیلی از کودکان وقتی وارد یک کتابخانه سنتی می‌شوند، زود خسته می‌شوند و حوصله‌شان سر می‌رود. دلیلش هم ساده است: بچه‌ها عاشق بازی، کشف و تخیل هستند، در حالی که یک کتابخانه معمولی چنین ویژگی‌هایی را ندارد. همین جاست که مفهوم کتابخانه کودکان با طراحی خلاقانه وارد می‌شود و همه‌چیز را تغییر می‌دهد.
در این مقاله می‌خواهیم درباره نمونه‌ای خاص از این نوع فضاها صحبت کنیم: کتابخانه کودکان در آکادمی پکن. جایی که طراحان، کتابخانه را مثل یک زمین بازی ساخته‌اند تا مطالعه، تخیل و بازی در کنار هم اتفاق بیفتد. این پروژه نه‌تنها الهام‌بخش است، بلکه می‌تواند برای ایران هم نمونه‌ای عالی باشد تا ما هم فضاهایی شاد، خلاق و جذاب برای کودکانمان بسازیم.
چرا کتابخانه کودکان فقط قفسه و کتاب نیست؟
تصور کنید یک کودک شش‌ساله وارد کتابخانه‌ای سنتی می‌شود. سکوت مطلق، قفسه‌های بلند و فضایی که بیشتر به بزرگ‌ترها تعلق دارد. طبیعی است که او بعد از چند دقیقه حوصله‌اش سر می‌رود و دنبال سرگرمی می‌گردد. اینجاست که اهمیت طراحی متفاوت کتابخانه کودکان مشخص می‌شود.
کتابخانه کودکان قرار نیست فقط محل نگهداری کتاب باشد. این فضا باید با روحیه و نیازهای بچه‌ها هماهنگ باشد؛ یعنی جایی باشد برای یادگیری همراه با بازی. به این رویکرد در دنیا «یادگیری بازی‌محور» می‌گویند؛ یعنی آموزش و سرگرمی در یک محیط ترکیب شوند. وقتی بچه‌ها در حین بازی و کشف، با کتاب‌ها و داستان‌ها آشنا شوند، علاقه‌شان به مطالعه هم بیشتر می‌شود.
معرفی کتابخانه کودکان در آکادمی پکن
در آکادمی غربی پکن، استودیو طراحی Vapore دست به کاری جالب زده است. آن‌ها کتابخانه کودکان را به شکلی طراحی کرده‌اند که بیشتر شبیه یک ماجراجویی بزرگ باشد تا یک محیط رسمی. در این کتابخانه هر گوشه‌اش داستان خودش را دارد و هر بخش برای هدفی خاص طراحی شده است.
الهام اصلی این پروژه از ادبیات کودکان در سراسر جهان گرفته شده. به جای قفسه‌های یکسان و محیط خشک، فضا به زون‌های مختلف تقسیم شده که هرکدام حال‌وهوای خاصی دارند. رنگ‌ها و متریال‌ها هم بر اساس زیبایی‌شناسی معابد چینی انتخاب شده تا فضا هم جذاب باشد و هم ریشه فرهنگی خودش را حفظ کند.
اگر علاقه‌مند هستید جزئیات این پروژه را ببینید، می‌توانید به سایت رسمی استودیو Vapore سر بزنید.
ویژگی‌های طراحی خلاقانه کتابخانه کودکان
یکی از جذاب‌ترین بخش‌های این کتابخانه، برج قصه‌گویی است که الهام گرفته از معماری تبتی ساخته شده. این برج جایی است که بچه‌ها می‌توانند بالا بروند و داستان‌ها را از زبان قصه‌گو بشنوند. همین تجربه‌ی ساده باعث می‌شود قصه‌ها برایشان زنده شوند.
در بخش دیگری از کتابخانه، لوله‌های نجوا تعبیه شده‌اند. کودکان می‌توانند داخل این لوله‌ها حرف بزنند و صداهایشان را در نقطه دیگری از فضا بشنوند. این حس بازی و کشف برای بچه‌ها فوق‌العاده هیجان‌انگیز است.
همچنین در گوشه‌هایی از کتابخانه، کریستال‌های مخفی قرار داده شده که بچه‌ها باید آن‌ها را پیدا کنند. این نوع طراحی باعث می‌شود کودک همیشه درگیر جست‌وجو و کشف باشد. همه این‌ها در کنار رنگ‌های گرم و با الهام از معماری سنتی چین، فضا را به محیطی همزمان آموزشی و سرگرم‌کننده تبدیل کرده است.
چرا این طراحی شبیه یک زمین بازی است؟
وقتی از بیرون به این کتابخانه نگاه کنید، شاید به نظر بیاید یک فضای فرهنگی معمولی است. اما وقتی وارد آن می‌شوید، متوجه می‌شوید هر گوشه‌اش شبیه یک اسباب‌بازی بزرگ است. برج قصه‌گویی مثل یک وسیله بازی است که بچه‌ها می‌توانند در آن بالا بروند. لوله‌های نجوا مثل اسباب‌بازی‌های صوتی هستند که بچه‌ها را سرگرم می‌کنند. حتی کریستال‌های مخفی همان حس بازی‌های ماجراجویانه را ایجاد می‌کنند.
این یعنی طراحی کتابخانه کودکان در این پروژه دقیقاً همان چیزی است که بچه‌ها دوست دارند: ترکیب بازی با یادگیری. وقتی مطالعه با سرگرمی همراه شود، دیگر برای کودکان خسته‌کننده نیست.
اهمیت چنین فضاهایی برای آینده آموزش کودکان
در دنیای امروز، آموزش کودکان دیگر محدود به روش‌های سنتی نیست. تحقیقات نشان داده که یادگیری از طریق بازی اثرگذاری بیشتری دارد و باعث می‌شود بچه‌ها بهتر مطالب را به خاطر بسپارند. فضاهایی مثل این کتابخانه کودکان، بستری فراهم می‌کنند که کودک از همان سنین پایین با مطالعه ارتباط مثبتی پیدا کند.
وقتی یک کودک در محیطی جذاب کتاب می‌خواند، تجربه‌ی خوشایندی از مطالعه در ذهنش شکل می‌گیرد. این تجربه در آینده هم ادامه پیدا می‌کند و احتمالاً او را به فردی کتاب‌خوان و خلاق تبدیل خواهد کرد. به همین دلیل است که بسیاری از کشورها در حال سرمایه‌گذاری روی چنین فضاهایی هستند.
کتابخانه کودکان در ایران؛ فرصتی برای الهام گرفتن
حالا سؤال مهم این است: این ایده برای ما در ایران چه کاربردی دارد؟ واقعیت این است که ظرفیت‌های زیادی در کشور وجود دارد که می‌توان با الهام گرفتن از چنین پروژه‌هایی، فضاهای مشابه ایجاد کرد.
برای مثال، در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که در شهرهای مختلف ایران فعالیت دارد، می‌توان چنین طراحی‌هایی را پیاده کرد. تصور کنید در شیراز کتابخانه‌ای داشته باشیم که الهام گرفته از شعر حافظ یا در توس فضایی که برگرفته از داستان‌های شاهنامه باشد. بچه‌ها همزمان هم با فرهنگ ایرانی آشنا می‌شوند و هم تجربه‌ای جذاب از کتابخانه پیدا می‌کنند.
حتی در مهدکودک‌ها و مدارس هم می‌توان گوشه‌هایی طراحی کرد که یادآور بازی و ماجراجویی باشد. والدین هم می‌توانند در خانه برای فرزندانشان یک فضای کوچک شبیه به این ایده‌ها درست کنند؛ گوشه‌ای برای قصه‌گویی، بازی و مطالعه.
جمع‌بندی؛ کتابخانه‌ای که مثل اسباب‌بازی است
کتابخانه کودکان در آکادمی پکن نمونه‌ای عالی از این است که چطور می‌توان آموزش و سرگرمی را در یک فضا ترکیب کرد. اینجا دیگر کتابخانه جایی خشک و ساکت نیست، بلکه مثل یک زمین بازی بزرگ است که بچه‌ها را هم سرگرم می‌کند و هم به سمت مطالعه می‌برد.
برای ما در ایران، چنین ایده‌هایی می‌تواند الهام‌بخش باشد تا فضاهای آموزشی مدرن‌تری بسازیم. وقتی کودک از همان ابتدا مطالعه را با بازی و تخیل تجربه کند، علاقه‌اش به یادگیری تا بزرگسالی ادامه خواهد داشت.
📌 اگر به ترندهای جهانی دنیای کودکان و اسباب‌بازی علاقه‌مندید، پیشنهاد می‌کنیم بخش ترند اسباب‌بازی‌ها را هم ببینید.
